Στο έργο τούτο δεν βλέπουμε νέους και ηλικιωμένους, παρά ανθρώπους με το νέο πνεύμα κι ανθρώπους με το παλιό. Ο Τυβάλδος, για παράδειγμα, είναι νέος, αλλά με το παλιό πνεύμα. Οι άνθρωποι μ’ αυτό το παλιό πνεύμα, άντρες και γυναίκες, ηλικιωμένοι και νέοι, φέρνονται με τυραννικό φανατισμό και τα ζητήματά τους τα λύνουν μόνοι τους με το σπαθί τους και ούτε ξέρουν άλλους νόμους κι άλλο δίκιο: όλη...

Το 1936 γνώρισε τη συγγραφέα Έλσα Μοράντε (1912-1985), την οποία παντρεύτηκε το 1941. Μαζί αποτέλεσαν ένα λογοτεχνικό ζευγάρι αναφοράς στο πολιτιστικό και καλλιτεχνικό στερέωμα της Ρώμης. Μοιράστηκαν το σπίτι της Via dell’Oca μέχρι το 1963, όταν ο Μοράβια μετακόμισε στο Lungotevere della Vittoria, το τελευταίο του σπίτι. Για τη Μοράντε, ο Μοράβια είχε πει: «Χάρη στις μοναδικές ανθρώπινες και...

[…] Η τιμή με τσιγκλάει να κάνω μπρος. Ναι, αλλά τι αν η τιμή με τσιγκλήσει του ξεκαμού όταν κάνω μπρος, τι γίνεται τότε; Μπορεί η τιμή να κολλήσει ένα πόδι; Όχι. Ή ένα χέρι; Ή να πάρει τον πόνο από μια λαβωματιά; Όχι. Ώστε η τιμή δεν ξέρει τη χειρουργική τέχνη; Όχι. Τι ’ναι η τιμή; Μια λέξη. Τι ’ναι αυτή η λέξη, τιμή; Αέρας. Ομορφοστολισμένος λογαριασμός! Ποιος την έχει; Αυτός που πέθανε την...

[…] Η τιμή με τσιγκλάει να κάνω μπρος. Ναι, αλλά τι αν η τιμή με τσιγκλήσει του ξεκαμού όταν κάνω μπρος, τι γίνεται τότε; Μπορεί η τιμή να κολλήσει ένα πόδι; Όχι. Ή ένα χέρι; Ή να πάρει τον πόνο από μια λαβωματιά; Όχι. Ώστε η τιμή δεν ξέρει τη χειρουργική τέχνη; Όχι. Τι ’ναι η τιμή; Μια λέξη. Τι ’ναι αυτή η λέξη, τιμή; Αέρας. Ομορφοστολισμένος λογαριασμός! Ποιος την έχει; Αυτός που πέθανε την...

«[…] Η μετάφραση ενός τέτοιου αριστουργήματος», γράφει ο ποιητής Ν. Σπάνιας («Εθνικός Κήρυξ», 11.10.1981, Νέα Υόρκη), «είναι σχεδόν ακατόρθωτη. Σχεδόν… ο ανυπέρβλητος Βασίλης Ρώτας κρατεί τα πρωτεία στην ελληνική ανάπλαση τα τελευταία 56 χρόνια. Η μετάφρασή του είναι μια αναδημιουργία, και κανείς απορρίπτει την ιδέα πως θα βρεθεί ή θα γίνει στο μέλλον μετάφραση για ν’ αντικαταστήσει αυτήν του...

«Πιστεύω –αν και πολιτικός δεν είμαι, ούτε θέλω να είμαι– πως αυτό θα φέρει πόλεμο· και πιο γοργά θ’ ακούσεις πως οι λεγεώνες που είν’ τώρα στη Γαλλία, κάναν απόβαση στη άφοβή μας Βρετανία, παρά πως πλήρωσαν μια πένα. Οι πατριώτες μας είν’ άνθρωποι πιο ταχτικοί από τότε που ο Ιούλιος Καίσαρ χαμογελούσε για την απραγιά τους, μα ’βρισκε πως άξιζε να κατσουφιάζει για το θάρρος τους: η ταχτική τους...

Στο Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας, ο Σαίξπηρ καταπιάνεται με το ερωτικό θέμα με θαμαστή μαστοριά κι ελευθερία. Πλέκει την ιστορία του με ανθρώπινα πλάσματα όλων των τάξεων, βασιλιάδες, αστούς, λαό, δαιμόνια και ξωτικά παραμυθένια, που όλοι και όλα βρίσκονται σε κάποιαν ευγενικιά και καλόβολη οικειότητα σχέσεων μεταξύ τους, και συνθέτει μια ερωτική ιστορία τόσο χαριτωμένη, τόσο πλημμυρισμένη μ’...

Το υπεύθυνο πνεύμα του ποιητή, το πνεύμα που χτυπάει τις δυνάμεις του κακού, την κατάχρηση εξουσίας και την ακολασία, στην προσπάθειά του ν’ αντισταθεί στην αφηνιασμένη εξαχρείωση που ακολούθησε τη θύελλα της Αναγέννησης, πλάθει χαραχτήρες σαν τον Περικλή, και προπάντων τη Μαρίνα, το διαμάντι που πέρασε μέσα απ’ το ποτάμι, τον βούρκο και βγήκε χωρίς να πάθει η αγνότητα και η λαμπρότητά του,...

Ο έρωτας ειπώθη από τις διάφορες εποχές, ανάλογα με τις ιδέες τους, θείος, ιερός, χυδαίος, κοινός, αφύσικος… Για τον Σαίξπηρ, τον ποιητή της Αναγέννησης, ο Έρωτας είναι η όλο υγεία ορμή, η γλυκιά όσο και φυσική μανία που πιάνει τ ανθρώπινα πλάσματα, ιδιαίτερα την άνοιξη της ζωής τους, όταν ανθίζει η εφηβεία, και τα σμίγει, κι έτσι ανανιώνει τη ζωή και κάνει την ανθρωπότητα αθάνατη και τη γη...

Εδώ ο Σαίξπηρ μας παρουσιάζει τον πόλεμο χωρίς ελαφρυντικά, δείχνοντάς μας, σαν σε καθρέφτη, μια εικόνα φόνου και ασέλγειας μοναδική σε ζωντάνια, μέγεθος, πληρότητα. Μέσα σ’ αυτόν τον καθρέφτη βλέπουμε τη γνώση και την αρετή να μην μπορούν να κρατηθούν στον κατήφορο, ν’ αντισταθούν σ’ αυτά τα πάθη. Βλέπουμε το χαμοκύλισμα των αξιών, τον εξευτελισμό του μεγαλείου και γκρεμισμένα πολλά από τα...

Ποιο χαλινάρι δύναται να συγκρατήσει τον αιμοβόρο και στραβό στρατιώτη να βάζει τα βρωμόχερά του στα σγουρά των κοριτσιών σας που στριγγά θα ξεφωνίζουν· τους πατέρες σας να σέρνονται απ’ τα ψαρά τους γένια, τα σεβαστά κεφάλια τους να σπάζονται στους τοίχους, στις λόγχες καρφωμένα τα γυμνά σας βρέφη, ενώ οι τρελές μανάδες με ουρλιαχτό και σκούσμα θα σκίζουνε τα σύννεφα, καθώς οι Εβραίες μπροστά...